Teoria Socjoniki
Teorię socjoniczną można podzielić na trzy nakładające się na siebie płaszczyzny, z których każda jest rozwinięciem poprzedniej. Najpierw występuje podzielenie odbioru informacji otaczającej nas rzeczywistości na poszczególne elementy. Następnie owe elementy układane są w model przedstawiający ich wykorzystanie przez ludzi – w ten sposób powstają typy socjoniczne. Ostatnim etapem jest badanie oddziaływań pomiędzy sposobami odbioru rzeczywistości związanymi z poszczególnymi modelami – czyli wpływu typów socjonicznych na relacje międzyludzkie.
Krok pierwszy – elementy
Do uzyskania poszczególnych elementów posłużono się serią podziałów odbieranych przez nas informacji, które zgodnie z założeniami socjoniki powinny być pełne, czyli każda informacja powinna dać się przydzielić do którejś z powstałych poprzez podział kategorii, ewentualnie elementy tej informacji powinno się dać w ten sposób przyporządkować. O to pierwsze dwa podziały: Istotne dla dalszych już kroków będzie zauważenie że z informacji znajdującej się po jednej stronie danego podziału da się wywnioskować coś o tej po drugiej jego stronie. Warto też zauważyć że w wypadku części informacji to do której ona grupy trafi zależy od tego jak dana osoba ją potraktuje – czyli bardzo podobne informacje różniące się tylko sposobem potraktowania będą w obu grupach. Jeszcze ważniejsza jest informacja że o ile według Socjoniki każdy człowiek musi operować zarówno informacją o obiektach jak i o relacjach (choć któraś z nich będzie przeważała), o tyle nie musi patrzeć na nie zarówno ze strony zmian jak i stanów. W ten sposób dostajemy cztery wstępne grupy: Warto zauważyć że te grupy są powiązane z temperamentami socjonicznymi – grupa do której zalicza się element znajdujący się w funkcji programowej (odpowiadającej za podstawowy sposób odbioru informacji – o niej w kroku drugim) definiuje temperament. Wygodnie też będzie już teraz nazwać elementy dotyczące statyki relacji i dynamiki obiektów racjonalnymi, a dotyczące statyki obiektów i dynamiki relacji irracjonalnymi. Można z dużym przybliżeniem powiedzieć że elementy irracjonalne odwzorowują nasz odbiór świata, a racjonalne nasze o nim myślenie. Do uzyskania charakterystycznych dla Socjoniki 8 elementów informacyjnych trzeba zastosować jeszcze jeden podział: Po nałożeniu tego podziału na elementy racjonalne i irracjonalne otrzymamy odpowiedniki funkcji Jungowskich – elementy ewidentne i racjonalne – T, elementy ewidentne i irracjonalne – S, elementy domniemane i racjonalne – F, elementy domniemane i irracjonalne N. Ma to sens ze względu na częściowe pokrywanie się kompetencji i pola zainteresowań w obrębie takich grup. Uzyskujemy w ten sposób 8 elementów informacyjnych (przedstawione wraz z przypisanymi im symbolami): Jeszcze słówko o terminach – w Socjonice przez Element Informacyjny należy rozumieć któryś z tych 8 rodzajów odbioru i przetwarzania informacji, a przez Aspekt Informacyjny informacje które on przetwarza. Istnieje jeszcze w Socjonice jeden bardziej zaawansowany podział oznaczany przez +/– związany z wzajemnym współdziałaniem elementów, jednak przy omawianiu podstaw nie ma powodu by o nim szerzej wspominać. Krok drugi – model
Socjoniczny model zwany Modelem A składa się z czterech bloków zawierających po dwie funkcje. Dwa pierwsze bloki określa się jako krąg mentalny, dwa kolejne jako krąg witalny. Funkcje z pierwszego i czwartego bloku są określane jako silne, a z drugiego i trzeciego jako słabe.
W poszczególnych funkcjach Modelu A umieszcza się Elementy Informacyjne zgodnie z ustalonymi zasadami. – Funkcja kreatywna – jest to sfera w której osoba sobie doskonale radzi służąca jako wsparcie i uzupełnienie dla funkcji programowej. Jest znacznie lepiej kontrolowana od funkcji programowej, ale przetwarza głównie informacje od niej pochodzące, a nie pracuje samodzielnie. Jak widać funkcja programowa odpowiada za naturalny sposób przyjmowania informacji przez dany typ. Typy których funkcja programowa dotyczy obiektów przyjęło się nazywać ekstrawertycznymi, a typy których funkcja programowa dotyczy relacji introwertycznymi, aczkolwiek niewiele ma to wspólnego z potocznie rozumianą introwersją/ekstrawersją. Funkcja kreatywna posiada odwrotny pod względem obiektów/relacji element, ale otrzymuje dane od funkcji programowej. Blok ego składa się zawsze z jednej funkcji racjonalnej i jednej irracjonalnej. Na podstawie zewnętrzności/wewnętrzności funkcji racjonalnej i irracjonalnej tworzy się kluby socjoniczne – obydwie funkcje zewnętrzne – ST, obydwie funkcje wewnętrzne – NF, Funkcja racjonalna zewnętrzna, funkcja irracjonalna wewnętrzna – NT, funkcja racjonalna wewnętrzna, funkcja irracjonalna zewnętrzna – SF. Oznaczenia klubów pochodzą od funkcji jungowskich (patrz poprzedni krok). Na podstawie bloku Ego okre śla się też racjonalność/irracjonalność typu – typy racjonalne mają funkcję programową racjonalną, czyli następuje przepływ informacji z racjonalnej programowej do irracjonalnej kreatywnej, u typów irracjonalnych jest odwrotnie. – Funkcja czuła – osoba uważa że ten typ informacji za bardzo przydatny, ale zupełnie go nie rozumie – jest to element działający na odwrotnych zasadach do jej funkcji kreatywnej. Osoba rozwija się w tej sferze tylko poprzez mozolną naukę na podstawie doświadczenia, czyli najczęściej niekontrolowanych błędach, więc z reguły stara się jej unikać. Blok Super–Ego zawiera funkcje przeciwne do Bloku Ego, ale wpisujące się jakby w te same ramy – wszystkie funkcje są statyczne/dynamiczne, zarówno funkcja kreatywna i czuła, jak i programowa i roli dotyczą tak samo obiektów/relacji itd. (posiadają jeszcze inne wspólne cechy tutaj nie omawiane). Można wręcz powiedzieć że blok Super Ego prezentuje wymuszenie przez silne funkcje swojej formy na słabych w świadomości danej osoby, co niestety nie wychodzi im na korzyść. – Funkcja aktywacyjna – osoba potrafi skutecznie użyć tego elementu od czasu do czasu, ale generalnie ma problemy z jego zrównoważeniem bez czyjejś pomocy – jej działania z reguły są przesadne albo niedostateczne. Blok Super ID reprezentuje prawidłowe wykorzystanie słabych funkcji, które jest jednak nie osiągalne bez pomocy innych. – Funkcja standardowa – osoba nie przepada za tego rodzajem informacji i stara się ją zdyskredytować częściowo osiągając to samo z pomocą funkcji kreatywnej jej zdaniem szybciej i prościej, a częściowo próbując dowodzić zbędności tego do czego w ten sposób dojść nie może. Blok ID reprezentuje mniej korzystne używanie funkcji silnych, czyli korzystanie z pokrywających się kompetencji wewnątrz ekstrawertycznych i introwertycznych odmian tych samych funkcji Jungowskich, żeby wnioskować o brakującej części informacji (patrz krok pierwszy). Na tych zasadach przez umieszczenie elementów informacyjnych w modelu powstaje 16 typów socjonicznych. Oczywiście powstały ich poszczególne opisy, ale najlepiej w pierwszej kolejności posługiwać się właśnie modelem. Typy socjoniczne są jeszcze często różnicowane na podtypy ze względu na stopień w jakim wykorzystują funkcje kreatywną, a w jakim programową. Nie mniej jednak powstałe w ten sposób podtypy stanowią raczej wyjątek i częściej spotyka się ludzi bez podtypu. Krok trzeci – relacje
Socjonika zakłada że najlepsze relacje zachodzą pomiędzy typami określanymi jako duale – są to takie typy u których element z funkcji programowej znajduje się w funkcji sugestywnej drugiego. Są to te relacje które w najlepszym sposób powodują używanie funkcji słabych na sposób Super ID – funkcja programowa jednego duala dostarcza informacji funkcji sugestywnej drugiego, a funkcja kreatywna pomaga mu utrzymać w równowadze aktywacyjną.
Innymi ważnymi elementami związanymi z relacjami jest pojęcie kwadry i "wartości kwadry" – każdy typ dobrze reaguje na elementy informacyjne znajdujące się w blokach Ego i Super ID (nazywane są one cenionymi), a gorzej na elementy znajdujące się w Super Ego i ID (nazywane niecenionymi). Da się spośród 16 typów wyróżnić 4 grupy po 4 typy które będą miały dokładnie te same cenione elementy informacyjne. Grupy te nazywane są kwadrami, a cenione przez nich elementy "wartościami kwadry". Oczywiście z reguły osoby z tej samej kwadry bardzo dobrze na siebie reagują. Każda kwadra składa się z dwóch par dualnych. Jako ze w socjonice jest 16 typów da się wyróżnić 16 różnych relacji między typami. 12 z nich jest symetrycznych, a 2 z nich niesymetryczne – różnie postrzegane przez osoby znajdujące się po różnych jej stronach (relacji jest 16 bo każda niesymetryczna relacja może być widziana z dwóch różnych stron). Szczegółowe opisy poszczególnych relacji znajdują się na stronie i na forum. kamilri
|